امبولیزاسیون شریان رحمی یکی از روش‌های درمان فیبروم‌های رحمی است که در سال‌های اخیر مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. در این روش از ترکیب‌های دانه‌‌شکلی استفاده می‌شود که از راه لوله قابل انعطاف و باریکی به نام کاتتر به داخل شریان‌های (سرخرگ) تغذیه‌کننده فیبروم تزریق می‌شود. این ذرات عروق پشتیبانی‌کننده فیبروم را مسدود می‌کند، بنابراین فیبروم ها از نظر خون و اکسیژن‌رسانی در تنگنا قرار می‌گیرند.
امبولیزاسیون برای درمان فیبروم رحمی
فیبروم در واقع بافت عضلانی رحم است که به صورت غیرطبیعی رشد می کند و به شکل توده درمی‌آید. این توده‌ها می‌توانند در مکان‌های مختلفی رشد کنند که شایع‌ترین آن دیواره رحم است، اما به ندرت در جاهای دیگری مثل دهانه رحم یا طناب‌هایی که رحم را به دیواره شکم می‌آویزد نیز پیدا می‌شوند.
اندازه این توده‌ها از کمتر از یک سانتیمتر تا بیش از 10 سانتیمتر می‌تواند باشد و تعداد آنها ممکن است یکی بوده یا متعدد باشند.
فیبروم در بیش از 30 درصد خانم‌ها دیده می‌شود. می‌تواند هیچ ناراحتی برای بیمار ایجاد نکند و برحسب اتفاق در سونوگرافی دیده شود و پس از یائسگی خود به خود از بین برود.
پس چرا فیبروم ها مهم هستند؟
در برخی از بانوان، فیبروم منجر به دردهای لگنی، خونریزی نامنظم قاعدگی، اختلالات ادراری، به طور نادر نازایی و در موارد بسیار نادری، فیبروم‌ها تبدیل به نوع بدخیم و سرطانی می‌شوند.
در بارداری فیبروم‌ها اغلب رشد نمی‌کنند، اما بر اساس محل قرار گیری به ندرت می‌توانند منجر به سقط جنین شوند یا در نحوه زایمان اختلال ایجاد کنند.
گاه در نیمه دوم حاملگی در اثر کاهش خونرسانی به فیبروم، این غده کوچک شده و بیمار دچار درد و تب و تهوع و استفراغ می‌گردد.
فیبروم‌ها می‌توانند هیچ علامتی نداشته باشند، اما زمانی که اندازه آنها خیلی بزرگ شود یا سریع رشد کنند، باید جراحی شده و برداشته شوند، چون رشد سریع می‌تواند علامت سرطانی شدن این غده‌های معمولا خوش خیم باشد، یا بزرگ شدن آنها به دستگاه ادراری فشار آورده و منجر به ایجاد مشکلاتی برای کلیه و مجاری ادرار شود
شایع‌ترین علت مراجعه بیمارانی که فیبروم دارند، خونریزی نامنظم رحمی است که گاه به کم خونی شدید بیمار منجر به می‌گردد. در این موارد ابتدا باید مطمئن شد که خونریزی علت دیگری ندارد.
بعد بهترین راه درمان، جراحی و برداشتن فیبروم‌ها در حد ممکن است، زیرا درمان‌های دارویی برعلیه فیبروم اثر دائمی نداشته و بلافاصله بعد از قطع دارو فیبروم مجددا رشد می‌کند، اما پس از جراحی هم 10 درصد امکان عود بیماری وجود دارد. ضمن این که خطر خونریزی شدید حین عمل که منجر به برداشتن رحم گردد هم وجود دارد.
پس باید کسانی که فیبروم در رحم دارند تحت نظر پزشک باشند و فقط در صورت لزوم جراحی کنند.
امبولیزاسیون؛ بستن شریان رحمی
امبولیزاسیون شریان رحمی یکی از روش‌های درمان فیبروم‌های رحمی است که در سال‌های اخیر مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. در این روش از ترکیب‌های دانه‌‌شکلی استفاده می‌شود که از راه لوله قابل انعطاف و باریکی به نام کاتتر به داخل شریان‌های (سرخرگ) تغذیه‌کننده فیبروم تزریق می‌شود. این ذرات عروق پشتیبانی‌کننده فیبروم را مسدود می‌کند، بنابراین فیبروم ها از نظر خون و اکسیژن‌رسانی در تنگنا قرار می‌گیرند.
افرادی که تحت این عمل قرار می‌گیرند، مدت زمان کمتری در حد چند ساعت در بیمارستان بستری شده سپس مرخص می‌شوند.
حدود 90 درصد خانم‌هایی که تحت درمان امبولیزاسیون قرار گرفته‌اند، بهبود قابل توجهی در علائم خود مشاهده می‌کنند.
روش تصویربرداری امآرآی شانس انتخاب بیماران مناسب برای دریافت درمان امبولیزاسیون شریان رحمی را افزایش می‌دهد.
امآرآی با مشخص کردن عروق تغدیه‌کننده فیبروم امکان تشخیص، درمان و نتیجه مطلوب‌تر را فراهم می‌کند.
در موارد زیر انجام امبولیزاسیون توصیه می‌شود:
-داشتن فیبروم‌هایی که خونریزی زیاد ایجاد کرده‌اند
- داشتن فیبروم‌هایی که درد و فشار روی مثانه و رکتوم (مقعد) ایجاد کرده‌اند
- عدم تمایل به خارج کردن رحم
- عدم تمایل به بارداری در آینده
این روش در مورد فیبروم‌های بسیار بزرگ و متعدد بسیار موثر است و نیاز به درمان مجدد فیبروم بسیار نادر است.
روش انجام امبولیزاسیون شریان رحمی
بیمار به صورت ناشتا به بخش آنژیوگرافی مراجعه می‌کند و نتیجه آزمایش‌هایی را که روز قبل انجام داده است، همراه با نوار قلب و عکس ریه- که وجودشان برای انجام عمل لازم است- به منشی بخش آنژیوگرافی تحویل می‌دهد.
پس از تائید مدارک، یک پرستار از بیمار رگ گرفته و متخصص بیهوشی به میزان لازم داروی آرام‌بخش به بیمار تزریق می‌کند.
ناحیه‌ای از بدن که قرار است کاتتر وارد شود، اصلاح و ضدعفونی شده و با گان جراحی پوشانده می‌شود. در مرحله بعد محل ورود کاتتر ـ که معمولا کشاله ران است ـ بی‌حس می‌شود سپس تحت هدایت اشعه ایکس کاتتر وارد شریان می‌شود و در محل کشاله ران قرار می‌گیرد سپس یک ماده کنتراست به همراه ماده مخصوصی که به صورت ذرات ریز است، داخل شریان رحمی تزریق می‌شود.
ماده مسدود‌کننده به نوبت در شریان‌های رحمی راست و چپ رها می‌شود و در خاتمه، تنها یک‌سوراخ کوچک روی پوست باقی می‌ماند.
در انتها کاتتر از محل شریان خارج شده و با فشار جلوی خونریزی ناحیه سوراخ شده گرفته می‌شود. در این روش هیچ نیازی به بخیه وجود ندارد و بیمار بعد از چند ساعت از بخش مرخص می‌شود.
پزشک برای بیمار آنتی‌بیوتیک و مسکن تجویز می‌کند. در اولین دوره بعد از عمل، میزان خونریزی عادت ماهانه بسیار کم یا ممکن است اصلا اتفاق نیفتد، ولی به تدریج پس از دو یا سه ماه میزان خونریزی به سطح طبیعی می‌رسد.
امبولیزاسیون شریان رحمی هیچ برش جراحی روی پوست باقی نمی‌گذارد و تنها یک روزنه کوچک ایجاد می‌شود که خودبه‌خود جوش می‌خورد
مزایای انجام امبولیزاسیون رحمی
- امبولیزاسیون شریان رحمی تحت بیهوشی موضعی انجام می‌شود و میزان تداخل، بسیار کمتر از جراحی باز است.
- هیچ برش جراحی روی پوست باقی نمی‌گذارد و تنها یک روزنه کوچک ایجاد می‌شود که خودبه‌خود جوش می‌خورد.
- بیمار تمام کارهای روزمره خود را می‌تواند خیلی زود بعد از عمل انجام دهد.
- میزان از دست دادن خون طی امبولیزاسیون شریان رحمی بسیار کمتر از جراحی است.
- رشد مجدد فیبروم بعد از امبولیزاسیون یا ایجاد فیبروم جدید بسیار نادر است، زیرا تمام فیبروم‌های موجود در رحم، حتی کوچک‌ترین آنها که در تصویر سونوگرافی یا ام آر آی دیده شده است، با این روش درمان می‌شوند.
عوارض امبولیزاسیون رحمی
اگرچه امبولیزاسیون فیبروم رحمی روشی بسیار امن و کم‌تهاجمی است که نتایج بسیار رضایت‌بخشی دارد، ولی این روش نیز خطرهای مربوط به خود را دارد.
-تعداد کمی از بیماران دچار عفونت می‌شوند که با آنتی‌بیوتیک قابل کنترل است.
- کمتر از یک درصد احتمال آسیب به رحم وجود دارد که ممکن است نیاز به جراحی و خارج کردن رحم باشد. این خطرها در مقایسه با جراحی های هیسترکتومی (برداشتن رحم) و میومکتومی (برداشتن فیبروم) بسیار نادر است.
- از عوارض امبولیزاسیون شریان رحمی می‌توان به یائسگی زودرس اشاره کرد. کمتر از دو درصد بیماران، پس از انجام امبولیزاسیون دچار یائسگی زودرس می‌شوند، ولی اثر سوء این روش روی باروری خانم‌ها هنوز مشخص نشده و در مطالعه‌ای میزان ناباروری خانم‌ها پس‌از عمل میومکتومی و امبولیزاسیون یکسان گزارش شده است.